Nederland heeft de laatste jaren 2toDrive, het puntenrijbewijs en het onderdeel ‘gevaarherkenning’ ingevoerd om het ongevalsrisico onder jongeren te verlagen. Maar ook andere landen nemen maatregelen om de jonge bestuurders veilig de weg op te laten gaan. Bijvoorbeeld ook een vorm van begeleid rijden. Of een ‘getrapt rijbewijs’. De SWOV geeft hiervan een beschrijving in haar voorjaarsuitgave.

Begeleid Rijden

In de huidige Nederlandse variant kunnen jongeren vanaf 17 jaar hun rijbewijs halen, waarna ze tot hun 18e jaar alleen onder begeleiding van een ervaren bestuurder mogen rijden. Volgens de SWOV blijkt uit gegevens uit 2006 dat het percentage beginnende bestuurders dat van die mogelijkheid gebruikmaakt sterk varieert: van 1% in Spanje tot rond de 90% in Zweden.

In Nederland lijken de jongeren enthousiast: vier maanden na de invoering van 2toDrive hadden bijna 10.000 jongeren zich ingeschreven voor het theorie-examen en waren er 1.000 praktijkexamens afgenomen.

Ervaring

“Maar uiteindelijk gaat het er natuurlijk om in welke mate jongeren gebruikmaken van de mogelijkheid om onder begeleiding ervaring op te doen. Immers, dat is naar verwachting het werkzame onderdeel”, schrijft de SWOV. Bij de evaluatie van 2toDrive die de SWOV uitvoert, zal dit element dan ook zeker meegenomen worden.

Vooral in Noord-Amerika en Australië is het begeleid rijden vaak de eerste van drie fasen van een zogeheten getrapt rijbewijs. Het getrapt rijbewijs gaat uit van het principe ‘kun je meer, dan mag je meer’. Aan de eerste fase, het begeleid rijden, zijn vaak expliciete voorwaarden verbonden, bijvoorbeeld over de handelingen die de leerling moet verrichten en het aantal af te leggen kilometers.

Rijverbod nachtelijke uren

Na de begeleid-rijdenfase komt er bij een getrapt rijbewijs een tussenfase waarin de leerling zelfstandig mag rijden, maar alleen in relatief veilige omstandigheden. Vrijwel altijd geldt in deze fase een nul-limiet voor alcohol; vaak geldt er ook een verbod op het rijden tijdens de nachtelijke uren en het rijden met leeftijdsgenoten als passagier.

In de Verenigde Staten duurt deze fase zes maanden tot een jaar, in Australië soms drie jaar. Na de tussenfase volgt de derde fase, het beginnersrijbewijs. Net als in Nederland gelden er voor het beginnersrijbewijs strengere regels, bijvoorbeeld voor alcoholgebruik of een (verzwaard) puntensysteem.

Het is vooral de tussenfase, waarin enkele juist voor jongeren gevaarlijke omstandigheden uitgesloten worden, die naar verwachting bijdraagt aan een extra veiligheidswinst. Tegelijkertijd zijn dat de maatregelen die op maatschappelijke en politieke weerstand stuiten.

Gevaarherkenning

“Gevaarherkenning als onderdeel van het rijexamen is net als begeleid rijden een zaak die de SWOV na aan het hart ligt”, schrijven de onderzoekers. “Het herkennen van gevaren, of beter eigenlijk het anticiperen op gevaren, is een essentiële vaardigheid binnen de rijtaak, maar is bij beginnende bestuurders nog slecht ontwikkeld.”

“Gelukkig heeft onderzoek laten zien dat gevaaranticipatie een vaardigheid is die goed en met relatief eenvoudige middelen aan te leren is. Een korte training in een eenvoudige rijsimulator blijkt al te helpen”, schrijft de SWOV. Al de genoemde aanpassingen in de rijopleiding moeten er toe leiden dat het ongevalsrisico bij jonge bestuurders fors lager wordt.